हरभऱ्यामध्ये पहिली फवारणी : अधिक फुटावा आणि फांद्यांसाठी आवश्यक घटक. हरभऱ्याच्या (हरभरा/चणा) पिकातून चांगले आणि भरघोस उत्पादन मिळवायचे असेल, तर पहिली फवारणी अत्यंत महत्त्वाची ठरते. ही पहिली फवारणी योग्य वेळी, म्हणजे पीक शाकीय वाढीच्या (Vegetative Growth) अवस्थेत असताना घेतली पाहिजे. या फवारणीचा मुख्य उद्देश झाडाला सुरुवातीपासूनच बळकट करणे, मुख्य शेंड्यासोबतच बाजूच्या फांद्यांचा (फुटावा) विकास करणे आणि कीड व रोगांपासून संरक्षण करणे हा असतो. पहिली फवारणी यशस्वी झाली, तरच पुढे झाडाला जास्त शेंगा लागून उत्पादन वाढते.
ही पहिली फवारणी केवळ एकाच औषधाची नसते, तर ती एकात्मिक असावी लागते. तज्ञांच्या मते, हरभऱ्याच्या पहिल्या फवारणीमध्ये प्रामुख्याने चार गोष्टींचा समावेश करणे गरजेचे आहे: १) कीटकनाशक (Insecticide), २) बुरशीनाशक (Fungicide), ३) पाण्यात विरघळणारे खत (Water Soluble Fertilizer) आणि ४) वाढ नियंत्रक किंवा संम्प्र्रेरक (Hormone). या चारही घटकांचे योग्य संतुलन झाडाच्या सर्वांगीण विकासासाठी आवश्यक आहे.
पहिला घटक आहे कीटकनाशक. पीक कोवळ्या अवस्थेत असताना, विशेषतः पाने खाणाऱ्या अळ्या आणि इतर लहान किडींचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता असते. हरभऱ्यामध्ये ‘घाटेअळी’ (Pod Borer) ही प्रमुख कीड असून, ती लहानपणीच पानांचे नुकसान करू शकते. यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी, इमामेक्टिन बेंझोएट ५% एसजी (Emamectin Benzoate 5% SG) सारखे प्रभावी कीटकनाशक वापरण्याचा सल्ला दिला जातो. हे कीटकनाशक कोवळ्या पिकाला कीटकांच्या नुकसानीपासून वाचवते.
दुसरा महत्त्वाचा घटक म्हणजे बुरशीनाशक. हरभऱ्याच्या पिकात मर रोग (Wilt) आणि मूळकूज (Root Rot) यासारख्या बुरशीजन्य रोगांची समस्या मोठ्या प्रमाणावर दिसून येते. जर पीक सुरुवातीलाच या रोगांना बळी पडले, तर ते कमकुवत होते आणि त्याची वाढ खुंटते. यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी, मॅन्कोझेब आणि कार्बेन्डाझिम (Mancozeb + Carbendazim) या दोन सक्रिय घटकांचे मिश्रण असलेले बुरशीनाशक उपयुक्त ठरते. हे मिश्रण रोगांपासून मुळांचे आणि पानांचे संरक्षण करते.
तिसरा घटक पाण्यात विरघळणारे खत (वॉटर सोल्युबल फर्टीलायझर) आहे. या अवस्थेत, झाडाला नवीन मुळे आणि फांद्या विकसित करण्यासाठी स्फुरद (Phosphorus) आणि नत्र (Nitrogen) यांसारख्या घटकांची गरज असते. यासाठी, १२:६१:०० (Mono Ammonium Phosphate – MAP) हे खत वापरण्याची शिफारस केली जाते. यात स्फुरदाचे प्रमाण (६१) अधिक असल्याने, ते मुळांचा चांगला विकास करण्यास मदत करते, ज्यामुळे झाड मातीतून अधिक अन्नद्रव्ये शोषून घेते आणि त्याची वाढ मजबूत होते.
आता चौथा आणि सर्वाधिक महत्त्वाचा घटक म्हणजे संम्प्र्रेरक (Hormone) किंवा वाढ नियंत्रक. हरभऱ्यामध्ये अधिक कल्ले (फुटावे) आणि फळफांद्या वाढवण्यासाठी संम्प्र्रेरक वापरले जातात. सायटोकाइनिन (Cytokinin) किंवा 6-बेंझिलएडेनाईन (6-Benzyladenine) सारखे हार्मोन मुख्य शेंड्याची वाढ तात्पुरती थांबवून बाजूच्या कळ्यांना आणि फांद्यांना फुटण्यासाठी उत्तेजित करतात. यामुळे झाडाला अधिक फांद्या येतात, झाड गोलाकार बनते आणि परिणामी त्यावर जास्त शेंगा लागण्याची संधी मिळते.
या चारही घटकांचे योग्य मिश्रण करून फवारणी केल्यास हरभऱ्याचे झाड सुरुवातीपासूनच निरोगी, मजबूत आणि भरगच्च फांद्यांनी युक्त बनते. त्यामुळे त्याला रोगांपासून लढण्याची क्षमता मिळते, मुळे खोलवर जातात आणि ते वातावरणातील बदलांना तोंड देऊ शकते. अशा प्रकारे बळकट झालेले झाडच शेवटी चांगली उत्पादकता दर्शवते, ज्यामुळे शेतकऱ्याला अपेक्षित उत्पन्न मिळते. त्यामुळे, पहिल्या फवारणीत कोणताही घटक वगळू नये आणि सांगितलेल्या प्रमाणातच एकात्मिक फवारणी करावी.
